Dolar 2022 yılında ne olur?

Çok kötü bir yıl geçirdik. 2021 yılının en çok konuşulan konusu şüphesiz dolar, Euro ve diğer döviz kurları oldu. Yılın son döneminde devalüasyonun ne olduğunu birçok kişi görmüş oldu. Dolar en çok konuşulan yabancı paraların başında geliyor. Dünya para birimi olarak kabul edilen dolar iğneden ipliğe tüm ürün ve hizmetlerin maliyetiniz etkiliyor. Birçok insanın yanıldığı konu doların etki ettiği ürünlerin kısıtlı olma durumu. Değerli dostlar ülkemiz dışa bağımlı bir ülke. Enerji ihtiyacının büyük bölümü dışarıdan dolarla alınıyor. Bunu bir örnekle açıklayalım. Örneğin ülkemizin en önemli gıda maddesi ekmektir. Hammadde olarak tamamen ülkemiz kaynaklarından elde edilir. Çoğu kişi doların ekmeğe etki etmediğini düşünür ama maliyetinin neredeyse tamamı dolara bağlıdır. Ekmek hammaddesi buğdaydır. Buğday üretimi toprağın işlenmesiyle başlar. İşleme işi traktörle yapılır ve mazot burada önemli bir maliyettir. Sonrası ekim işinde yine mazot etkilidir. Ekim sonrası gübre tamamen ithaldir. Ülkemizde maalesef gübre fiyatları dolara endekslidir. Hasta zamanı ithal pahalı biçerdöverler kullanılır. Bu araçların ilk alım maliyetini dolar belirler, mazot burada yine etkendir. Hasat sonrası un fabrikası, fırında ekmeğin üretimi, ulaşımı bu süreçler kullanılan araçların yürütme maliyetleri ve yine mazot. Görüldüğü gibi ekmek sofraya gelene kadar sürekli mazota ve ithal araçlara bağlı. Ekmeğin dolardan etkilenmemesi mümkün değil.

Ekmek bile dolar karşısında bu kadar acizken insan ihtiyacı için gerekli her ürün ülkemizde dolardan etkilenir. Aslında yukarıdaki yazı ülke ekonomisinin sorun kaynağını özetliyor. Dışa bağımlılık ülkemizin yaşadığı ekonomik buhranın temel nedeni. İşte çözüm için başlanması gereken nokta dışa bağımlı ürünlerin minimuma indirilmesi. Mazotun ülkemizde bulunmadığı düşünülürse devlet ilk olarak mazotun fiyatını düşürmeli ve çiftçiye mazotu uygun fiyata sunmalıdır. Üretimde kullanılan enerji fiyatları aşağılara çekilmelidir. Bir çiftçinin 12 liraya mazot alıp üretimi sürdürülebilir kılması mümkün değildir. Birçok çiftçi üretim maliyetlerinin yüksekliği nedeniyle üretim yapmıyor. Arz sıkıntısı ve maliyet artışları enflasyonu önemli ölçüde etkileyen durumlardan biri.

Örnekleri uzakta aramanın mantığı yok. 100 yıl önce bu ülkenin kurucusu Gazi Mustafa Kemal Atatürk ekonomisi yok olmanın eşiğindeki bir ülkeye ilk olarak üretim için gerekli alt yapıyı kurmuştu. Bakınız borç almamıştır, yabancı yatırımcıyı davet etmemiştir. Ülke kaynaklarının kullanılması için gerekli alt yapıyı kurdu büyük önder. Tüm imkanlar sanayi ve tarım üretimi için seferber edildi. Hep konuştuğumuz Almanya 2. Dünya savaşı sonrası sıfırdan bu hale üretim stratejisiyle gelmiştir. Tarih boyunca üretim atağı yapan ülkeler her zaman kazanmıştır. Ülkemiz aslında üretim birim miktarı açısından kötü bir durumda değil. Katma değerli üretim çok düşük olduğu için üretim hacminin büyük olması ülkeyi zenginleştirmiyor. Bir otomobil üretimi için %80 dışa bağlı olursanız yaptığınız iş sadece dünyaya ucuz iş gücü satmaktan öteye geçemez. Domates, biber satarak ihracat yapıyorum diyemezsiniz. İhracat rakamlarımız hiç fena değil ama sattığımız ürünlerin büyük bölümünde hammadde ve parça dışarıdan alınıyor. Türkiye’nin yaptığı ihracatta kg başına 1 dolar fiyat sözkonusu. Katma değerli üretim demek bu kg fiyatının 100 dolarlara çıkması demek. Aksi halde ülke emekçisini yurtdışına ucuza pazarlamış olursunuz.

Dünyada para bolluğu ve popülist ekonomi yaklaşımı

2000’li yılların başında gelişmiş ülkelerden gelişmekte olan ülkelere ciddi bir para akışı olmuştur. Bu durum sadece ülkemizi değil gelişmekte olan diğer tüm ülkeleri etkilemiştir. Ülkemizde maalesef popülist yaklaşım nedeniyle sıcak para inşaat sektöründe değerlendirilmiş sanayi ve tarıma gerekli yatırım yapılmamıştır. İnşaat için kullandığımız toplam yatırım 1 trilyon dolar civarındadır. Bu paranın 10’da 1’i bile şuan bizi kurtarabilecek sanayi tesislerinin kurulması için yeterliydi. Bu paranın 100 milyar doları kullanılsaydı, şimdilerde Afrika ve Arap ülkelerinde 3-5 milyar dolarlık yatırım kovalamazdık.

Dolar ne olacak?

Tüm bu şartlar içerisinde dolar kurunu frenleyecek adımlar geçici çözümlerdir. Üretim atağı olmadığı müddetçe dışa bağımlılık artarak devam edecek ve daha fazla dövize ihtiyaç duyacağız. Döviz talebi arttıkça kur sürekli yukarı adım atacaktır. Üretim dışında hiçbir çözüm kalıcı olamaz. Maalesef kur arttıkça bu artış süreci hızlanarak devam eder. Üretici maliyetler karşısında üretimi azaltacak ve kısa sürede bu işi bırakacaktır. Dolar ne kadar olur? Sorusunun cevabı; dolar artmaya devam edecektir. Kısa vadeli düşüşler olabilir ama uzun vadede sürekli yukarı hareket göreceğiz maalesef.

Doları artıran temel nedenler

• Tarım ve sanayide artan maliyetler karşısında üretimin azalması sonucu ithalatın zorunlu hale gelmesi.
• Halkın kur karşısında güvensizliği nedeniyle dövize olan aşırı talep.
• Hükümete güvenin azalması sonucu dış yatırımcının ülkeyi terk etmesi.
• Ekonomik istikrarın düşük olduğu ortamda paranın yatırım yerine döviz, altın, kripto para gibi yatırım araçlarında bekletilmesi.
• Liderlerin tutarsız açıklamaları.
• Ortada uzun vadeli herhangi bir ekonomik planın olmaması.

Özet

Ülkemizde ekonomik sorunların temelini dış ticaret açığı oluşturuyor. Üretmeyen bir toplum tüketime ağırlık verince bir süre sonra yüksek enflasyon kendini gösteriyor. Bu açığın kapatılmasının tek çözümü üretimi artırmak. Dolar ve diğer dövizlerin artışı güven ortamının kaybedilmesi sonucu halkın kendini korumak için Türk lirasından hızla uzaklaşmasına dayanıyor. İthalat ve yabancı yatırımcı kaybı doların ateşini sürekli artırıyor. Bu kısır döngüde yönetimler zor olan uzun süreli planlamalar yerine iktidarlarını korumaya yönelik kısa vadeli geçici çözümlerle halka oynuyor.

 Bu yazı kişisel görüşler içermektedir. Yatırım tavsiyesi değildir.